Dragomir Olujić Oluja: DA LI JE ILI NIJE, KOLIKO I KAKO I ZAŠTO, U SFRJ BILO SLOBODE GOVORA?

Danas je termin "orvelijansko" (najčešće kao etiketa i kritička ili kritizerska dijagnoza) postao deo svakodnevnih optužbi, ismevanja, pogrda, bojkotovanja i “kancelovanja” strana u političkim i ideološkim sukobima širom sveta. Za Orvelovu najuticajniju knjigu "1984" (koju je jedan kritičar opisao kao "najbolji loš roman svih vremena") znaju, i na nju se, kao i na etiketu “orvelovski”, “orvelijanski”, pozivaju i oni koji je nisu čitali. Uz to, danas je tema slobode govora, nakon ekspanzije interneta I društvenih mreža postala naizgled podjednako upotrebljiva i od progresivnih i od reakcionarnih ideoloških pozicija, i od onih za opšte ljudske slobode radikalno opredeljenih i od onih za takve slobode samo formalno zainteresovanih političkih platformi.

U iskustvenom okviru “ex-jugoslovenske” sredine, kao i u cilju bavljenja ovim fenomenom u globalnoj aktuelnosti, važno je razumeti pojavu, razvoj i status doživljavanja i razumevanja takvih, potencijalno manipulativnih pojmova i prideva tipa "orvelovski". Njihovo adekvatno analiziranje doprinosi boljem razumevanju i raskrinkavanju i onih realno postojećih istorija kontrolnih, cenzorskih, državnih-opresivnih-dvoličnih-svevidećih tendencija i mehanizama prepoznatljivih pod nenaučno-popularnim ideologemom "totalitarnih" praksi. Nakon što su brojnim naučnim istraživanjima u adekvatnoj meri opovrgnute “sve-rešavajuće” i sveprožimajuće teorije o totalitarizmu*, pro-aktivnom oslobodilačkom mišljenju i delovanju u globalnoj i lokalnoj emancipatorskoj borbi za opšte ljudske slobode uključujući i slobodu rada, predstoji re-koncipiranje pojmova (i dojmova) slobode, slobodnog i samim time i slobodno-govornog i diskutabilnog. U tom smislu, i iskustvo ovih borbi pojmova i dojmova slobode i slobodnog iz perioda SFRJ je moguće globalno relevantno za pretpostavljene predstojeće oslobodilačke procese.

Olujić će ovim predavanjem i konsultacijama analizirati istorijsku perspektivu razvoja slobode i neslobode govora i delanja u SFRJ, u njihovim objektivnim i subjektivnim dimenzijama, istorijskim i ideološkim koordinatama. 

Predavanje će (bilo uživo ili naknadno) komentarisati Goran Babić (ZG-BG) i Svjetlana Nedimović (Sarajevo, BiH).

Dragomir Olujić Oluja 

Rođen u hrvatsko-srpskoj katoličko-komunističkoj i partizanskoj dalmatinskoj porodici krajem 1948. godine, u “vlaku bez voznog reda”. Živeo u Dalmaciji, BiH i Vojvodini, poslednjih 56 godina živi i radi u Beogradu. Etnički - Hr(vatica+Sr)bin, nacionalno - Jevrej, biciklista i roker, a politički - levičar, marksista-komunista i zagovornik radikalnih (antikapitalističkih i antistaljinističkih) praksi i teorija. Gimnaziju završio u Somboru, studirao manje-više uspešno, i još studira, političke nauke, filozofiju i matematiku. U politici od petog osnovne kada je odbio da nosi Titovu štafetu, bio aktivista studentskog – šezdesetosmaškog – pokreta i jedan od pokretača, aktivista i predavača disidentskog “Slobodnog univerziteta”, jedine opozicione grupacije u Jugoslaviji – preko dvadeset puta privođen, hapšen, suđen i/ili zatvaran, poslednji put u “Procesu šestorici”, najvećem političkom suđenju u SFRJ! Bio zaposlen u Radio Beogradu (dvaput izbacivan kao moralno-politički nepodoban) i “Privrednom pregledu”, radio u Radio Sinju i Radio Splitu. Jedan od pokretača “Samouprave”, prvog “privatnog” lista u SFR Jugoslaviji. Napisao preko hiljadu tekstova i objavio ih, većinu pod pseudonimom, uglavnom u studentskoj i omladinskoj štampi širom biše Jugoslavije i uradio stotinak radio i tv-emisija, te nekoliko marketing-istraživanja. Danas slobodni novinar (u penziji), član NUNS-a, NUJ-a i IFJ-a.

Ilustracija: Karikatura Ive Franića iz humorističkog lista JEŽ iz 1969. godine, koja je, zajedno sa još jednom karikaturom istog autora namerno ili ne publikovana bez teksta koji je očigledno postojao, jer likovi na slici govore. Moguće simptomatičan postupak ili omašku redakcije komentarisali smo konkursom za "dopričavanje" karikature, čije rezultate možete naći na sledećoj stranici sajta KC Rex https://rex.fondb92.org/.../-od-petrogradske-do...

* Da ne bi ovde referisali na celu knjigu Prof Todora Kuljića “Teorije o totalitarizmu”, omiljenoj librorum prohibitorum za sve rutinske anti-totalitariste, prenosimo apstrakt jednog njegovog novijeg rada na istu temu: "Istorijsko-društvena kritika teorija o totalitarizmu (TOT) nastala krajem 20. veka ponajviše pod uticajem hermeneutike, važna je dopuna klasične kritike TOT koja je pokazivala fundamentalne razlike između fašizma i socijalizma u društveno-ekonomskom i idejno-istorijskom pogledu. Pokazana je teorijska i metodska osnova i domašaj novih kritika TOT, zatim opšte razlike između TOT i društvene istorije, različito poimanje odnosa države i društva i izvora nasilja u socijalizmu. Skrenuta je pažnja na otpor pružen TOT u proučavanju DDR-a i istraživačku šarolikost kritike TOT: istorija svakodnevnice, hermeneutika, istoricizam, strukturalizam. TOT sužavaju moć i vlast na državu, dok kritičari TOT poimaju vlast kao splet moćnih struktura koje su duboko utemeljene u društvenim procesima. TOT istražuju pretežno vidljive ustanove vlasti, a kritičari kao zgusnuti izraz društvene dinamike i kao deo društvene prakse. Kritika podvlači značaj istraživanja ličnog identiteta i sveta smisla pojedinca u autoritarnim režimima. Iako su TOT od nastanka u permanentnoj krizi i premda ih alternativne paradigme osporavaju, društveni uslovi iznova ih obnavljaju." 

Izvor: https://scindeks.ceon.rs/article.aspx?artid=0038-03180101027K

Više informacija o projektu Re: TE(RIT)ORIJE ORVELIJANSKOG