To nismo mi – prikaz fašizma u savremenoj mađarskoj muzeologiji

Posmatranjem triju izložbi u tri budimpeštanska muzeja za koje se može reći da su najrelevantniji za period fašizma u Mađarskoj, Nacionalnog muzeja, Kuće terora i Muzeja Holokausta, dolazi se do zaključka da mađarska muzeologija još uvek nema definitivan stav o tome šta fašizam predstavlja, te da ne postoji jedinstven stav čak ni o periodu koji bi istorijska analiza mađarskog fašizma trebalo da obrađuje. U Nacionalnom muzeju, period fašizma je integrisan u izložbu o međuratnom periodu. Iako se ne ćuti o počinjenim zločinima, ćuti se o njihovim uzrocima - sa izuzetkom insinuacija o provokacijama od strane nacionalnih manjina i komunističkoj pretnji. Istovremeno, Hortijev režim se tendenciozno distancira od fašizma, do te mere da se govori o „antifašističkom pro-hortijevskom otporu" režimu Streličastog krsta, koji su pred kraj II sv. rata instalirali nemački nacisti. Prema stalnoj postavci Kuće terora, fašizam u Mađarsku dolazi tek pred kraj II svetskog rata, kao posledica nemačke okupacije. I ovde je uzrok spoljašnji - Nemci. Pripadnici hortijevskih jedinica, koji su planirali oružani otpor posleratnom režimu i zbog toga bili suđeni i zatvarani, predstavljaju se kao žrtve komunizma. Muzej Holokausta sledi ovu liniju, te, iako taj muzej pruža znatnu količinu detalja o zločinima koje su fašisti činili nad nemađarima, posebno Jevrejima, ne propušta da veći deo krivice svali na Nemačku, kao ni da napomene da su oni koji su najdoslednije sudili fašistima nakon rata još gori od njih. U sva tri muzeja upadljivo je odsustvo bilo kakvog nastojanja da se fašizam jasno definiše i da se postavi u iole suvisao istorijski kontekst. Jedino sa čim neupućeni posetilac sigurno izlazi jeste skup emocionalno nabijenih utisaka o tome da je fašizam apstraktno zlo i da su njegovi uzroci spolja.

 

Filip Šaćirović je član Marksističke organizacije Crveni, koja pripada Internacionalnoj marksističkoj tendenciji. Jedan je od urednika sajta www.crvenakritika.org i časopisa „Crvena kritika". Učesnik je brojnih studentskih i radničkih borbi od 2006. godine do danas. Autor je brojnih tekstova koji se bave analizom gorućih društvenih pitanja, objavljivanih kako u glasilima Crvenih, tako i u mejnstrim publikacima, poput sarajevskih „Dana" ili beogradske „Politike". Po profesiji je filozof, trenutno na doktorskim studijama. Živi od držanja časova engleskog jezika i filozofije, a prethodno je predavao logiku u somborskoj gimnaziji „Veljko Petrović". Pohađao je Srpsku gimnaziju u Budimpešti (danas Srpska gimnazija „Nikola Tesla"), gde je četiri godine živeo u internatu. Interesovanje za mađarsku istoriju je stekao zahvaljujući nastavi istorije u Srpskoj gimnaziji, kao i zahvaljujući čestim posetama mađarskim muzejima i značajnim istorijskim spomen obeležjima. Dolazak u dodir sa dnevnopolitičkim problemima u kapitalističkoj Mađarskoj i iskustvo svakodnevnog života u toj zemlji, tada na pragu pristupanja Evropskoj uniji, imali su ključnu ulogu u njegovom napuštanju građansko-liberalnih iluzija i okretanju idejama komunizma.